Czy rak jest już chorobą cywilizacyjną?

Przed Światowym Dniem Walki z Rakiem agencja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ds. walki z rakiem i Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC), opublikowały najnowsze szacunki dotyczące globalnego obciążenia chorobami nowotworowymi.

Szacuje się, że w 2022 r. odnotowano 20 mln nowych przypadków raka i 9,7 mln zgonów. Szacunkowa liczba osób, które żyły w ciągu 5 lat po zdiagnozowaniu raka, wyniosła 53,5 miliona. Około 1 na 5 osób zapada na raka w ciągu swojego życia, około 1 na 9 mężczyzn i 1 na 12 kobiet umiera z powodu tej choroby.

Globalne badanie WHO na temat powszechnej opieki zdrowotnej i raka pokazuje, że tylko 39% państw uczestniczących w badaniu obejmowało podstawy leczenia raka w ramach finansowanych podstawowych usług zdrowotnych dla wszystkich obywateli, "pakietów świadczeń zdrowotnych" (HBP). Tylko 28% państw uczestniczących w badaniu objęło dodatkowo opieką osoby wymagające opieki paliatywnej, w tym łagodzenia bólu w ogóle, a nie tylko związanego z rakiem.

Trzy główne typy nowotworów w 2022 r.: rak płuc, piersi i jelita grubego

Nowe szacunki dostępne w Globalnym Obserwatorium Nowotworów IARC pokazują, że w 2022 r. 10 rodzajów raka stanowiło łącznie około dwóch trzecich nowych przypadków i zgonów na całym świecie. Dane obejmują 185 krajów i 36 typów nowotworów.

Rak płuc był najczęściej występującym nowotworem na świecie z 2,5 mln nowych przypadków, co stanowi 12,4% wszystkich nowych przypadków. Na drugim miejscu znalazł się rak piersi u kobiet (2,3 miliona przypadków, 11,6%), a następnie rak jelita grubego (1,9 miliona przypadków, 9,6%), rak prostaty (1,5 miliona przypadków, 7,3%) i rak żołądka (970 000 przypadków, 4,9%).

Rak płuc był główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów (1,8 miliona zgonów, 18,7% wszystkich zgonów z powodu nowotworów), a następnie rak jelita grubego (900 000 zgonów, 9,3%), rak wątroby (760 000 zgonów, 7,8%), rak piersi (670 000 zgonów, 6,9%) i rak żołądka (660 000 zgonów, 6,8%). Powrót raka płuc jako najczęstszego nowotworu jest prawdopodobnie związany z utrzymującym się uzależnieniem od tytoniu w Azji.

Istniały pewne różnice w zależności od płci pod względem zachorowalności i umieralności w stosunku do globalnej sumy dla obu płci. W przypadku kobiet najczęściej diagnozowanym nowotworem i główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów był rak piersi, podczas gdy w przypadku mężczyzn był to rak płuc. Rak piersi był najczęściej występującym nowotworem u kobiet w zdecydowanej większości krajów (157 ze 185).

W przypadku mężczyzn rak prostaty i jelita grubego były drugą i trzecią najczęściej występującą chorobą nowotworową, podczas gdy rak wątroby i jelita grubego były drugą i trzecią najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów. W przypadku kobiet rak płuc i jelita grubego zajmowały drugie i trzecie miejsce zarówno pod względem liczby nowych przypadków, jak i zgonów.

Rak szyjki macicy był ósmym najczęściej występującym nowotworem na świecie i dziewiątą główną przyczyną zgonów z powodu raka, odpowiadając za 661 044 nowych przypadków i 348 186 zgonów. Jest to najczęstszy nowotwór u kobiet w 25 krajach.

Prognozowany wzrost obciążenia chorobami nowotworowymi w 2050 r.

Przewiduje się, że do 2050 r. wystąpi ponad 35 milionów nowych przypadków raka, co stanowi wzrost o 77% w porównaniu z szacowanymi 20 milionami przypadków w 2022 r.

Szybko rosnące globalne obciążenie nowotworami odzwierciedla zarówno starzenie się i wzrost populacji, jak i zmiany w narażeniu ludzi na czynniki ryzyka, z których kilka jest związanych z rozwojem społeczno-ekonomicznym. Tytoń, alkohol i otyłość są kluczowymi czynnikami powodującymi wzrost zachorowalności na raka, a zanieczyszczenie powietrza jest nadal kluczowym czynnikiem ryzyka środowiskowego.

"Pomimo postępu, jaki dokonał się we wczesnym wykrywaniu nowotworów oraz leczeniu i opiece nad pacjentami chorymi na raka - istnieją znaczne różnice w wynikach leczenia raka nie tylko między regionami świata o wysokich i niskich dochodach, ale także w obrębie poszczególnych krajów. To, gdzie ktoś mieszka, nie powinno decydować o tym, czy żyje. Istnieją narzędzia umożliwiające rządom nadanie priorytetu opiece nad chorymi na raka i zapewnienie każdemu dostępu do przystępnych cenowo usług wysokiej jakości. To nie tylko kwestia zasobów, ale także woli politycznej" - mówi dr Cary Adams, szef UICC - Union for International Cancer Control.

Światowy Dzień Raka to dobra okazja, aby wyrazić swoją solidarność z wszystkimi pacjentami onkologicznymi

Jak obniżyć ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy? Warto uwzględnić dwanaście wskazówek zawartych w Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem:

1. Nie pal. Nie używaj tytoniu w żadnej postaci.
2. Stwórz w domu/pracy środowisko wolne od dymu tytoniowego.
3. Utrzymuj prawidłową masę ciała.
4. Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Wiele badań potwierdziło zależność między aktywnością fizyczną a zdrowiem i ograniczeniem ryzyka zachorowania na wiele typów nowotworów. Regularne ćwiczenia zmniejszają ryzyko zachorowania na raka okrężnicy, raka piersi, raka trzonu macicy i raka prostaty. Zmniejszenie ryzyka wystąpienie nowotworów jest wprost proporcjonalne do stopnia aktywności fizycznej. Nadwaga sprzyja wystąpieniu nowotworów, ponieważ przyczynia się do nieprawidłowych zmian wielu parametrów biochemicznych, bezpośrednio wpływających na metabolizm komórek nowotworowych. Otyłość – zwłaszcza brzuszna – powoduje odbiegające od normalnych wartości stężenie hormonów i czynników wzrostu, które mogą sprzyjać rozwojowi komórek nowotworowych.
5. Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia: jedz dużo produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, warzyw i owoców; ogranicz spożycie wysokokalorycznych produktów spożywczych (o wysokiej zawartości cukru lub tłuszczu) i unikaj napojów słodzonych; unikaj przetworzonego mięsa; ogranicz spożycie mięsa czerwonego i żywności z dużą ilością soli.
6. Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie. Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom.
7. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne (dotyczy to szczególnie dzieci). Chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej. Nie korzystaj z solarium.
8. Chroń się przed działaniem czynników i substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
9. Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Podejmij działania na rzecz zmniejszenia jego poziomu.
10. Kobiety powinny pamiętać o tym, że: karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na nowotwory. Jeśli możesz, karm swoje dziecko piersią; hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów. Ogranicz jej stosowanie.
11. Zadbaj o to, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym przeciwko: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (dotyczy noworodków); wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV).
12. Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych (skrining onkologiczny) w celu wczesnego wykrywania: raka jelita grubego (zalecenie dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet); raka piersi (u kobiet); raka szyjki macicy (u kobiet).